Οι εξισλαμισμοί στον Όφι (Οφλήδες)
Γεωγραφικά-τοπογραφικά
Γιανα φτάσει κανείς, από την Τραπεζούντα, στην περιοχή του Όφη, χρειάζεται να διανύσει,με τα πόδια, απόσταση 14 περίπου ωρών ανατολικά της πόλης. Στη συνέχεια, ανθέλει να σχηματίσει μια εικόνα της έκτασης που καταλαμβάνει από τα παράλια προςτα ενδότερα, θα πρέπει να βαδίσει άλλο τόσο προς αυτή την κατεύθυνση.
Δύομεγάλα ποτάμια, ο Όφις, δυτικά, και Μπαλτατσίδερε (Ψυχροπόταμος), ανατολικά,διατρέχουν όλη αυτή την έκταση με κατεύθυνση από το νότο προς το βορρά και,καθώς προχωρούν παράλληλα με ενδιάμεσες οροσειρές, καταλήγουν, μαζί μ’ αυτές,στη θάλασσα.
Δεξιάκαι αριστερά των δύο ποταμών, σε χαμηλές πλαγιές παράλληλων λοφοσειρών, απλώνονταικάπου 65 γραφικά χωριά, τα περισσότερα των οποίων διατηρούσαν, μέχρι και τιςπαραμονές της Ανταλλαγής, ελληνικά ονόματα. Τα χωριά αυτά, 45 γύρω από τον Όφηκαι 20 γύρω από τον Ψυχροπόταμο, κατοικούνταν από 12.000 περίπου οικογένειες,στα τέλη του 19ου αι. Απ’ αυτές, μόνο οι 150, διασκορπισμένες σε 8διαφορετικούς οικισμούς, παρέμειναν χριστιανικές. Όμως, και από τιςεξισλαμισμένες οικογένειες δεν ήταν λίγες αυτές που κρατούσαν τα παλιάχριστιανικά τους ονόματα: Παπάζογλου, Μαντάνης, Μερτζάνης, Κεσίσογλου κ.ά.
Τοσημαντικότερο είναι ότι οι εξισλαμισμένοι Οφλήδες, πέρα από το ότι διατηρούσαντην ελληνική γλώσσα (την ποντιακή), κρατούσαν και τα χριστιανικά έθιμα, είχανσυνείδηση της καταγωγής τους και φύλαγαν με σεβασμό τα προγονικά τους κειμήλια:Ευαγγέλια, ιερά βιβλία, χειρόγραφα, θυμιατήρια, σταυρούς, εκκλησιαστικά σκεύη,ιερατικά άμφια κ.ά.
Αλλάκαι στο χαρακτήρα και στην κουλτούρα τους διέφεραν από τους άλλους μουσουλμάνους.Ήταν πιο ήρεμοι, ασχολούνταν πολύ περισσότερο με τα γράμματα και επιδίδονταν ιδιαίτεραστις θεολογικές σπουδές. Οι μουσουλμανικές ιερατικές-θεολογικές σχολές της περιοχήςΌφη ήταν από τις καλύτερες.
Ταπαραπάνω δεδομένα-επιβίωση ελληνικής γλώσσας, εθίμων, προγονικώνκειμηλίων-κάνουν πολύ πιθανή την υπόθεση ότι η εξωμοσία του Όφη δεν μπορεί ναανάγεται στους πρώτους μετά την κατάκτηση χρόνους. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανόότι η καταπίεση, η τυραννία και οι βίαιοι διωγμοί που επιβλήθηκαν στουςχριστιανικούς πληθυσμούς της περιοχής κατά το β΄ μισό του 17ου αι.,σε συνδυασμό με την ανυπαρξία μοναστηριών, που θα βοηθούσαν στη διάσωση της θρησκείας,οδήγησαν στην αναγκαστική ομαδική αλλαξοπιστία. Θα λέγαμε ότι οι ίδιες οισυνθήκες που, σε άλλες περιοχές του Πόντου, επέβαλαν την ανάγκη της αποκρυφίας,εδώ εξώθησαν τον πληθυσμό στον αναγκαστικό εξισλαμισμό. Πάντως, σε παλιότεραχειρόγραφα οι επαρχίες «Κάνεως» και «Όφεως» σημειώνονται ως επισκοπέςΤραπεζούντας. Σε μεταγενέστερα δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο, πράγμα που σημαίνειότι ο εξισλαμισμός σχεδόν ολοκληρώθηκε. Συνολικά, στην περιοχή του Όφι,εξισλαμίστηκαν γύρω στα 65.000 άτομα.